Дерт М?дімкызы Ба?ыт

© Баыт Мдімкызы, 2018

ISBN 978-5-4490-2669-9

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Д Е Р Т

1997 жылды кз айында анабек Байсеитов атындаы музыкалы колледжде дріс бе – ріп жрген Баыт тте ертемен йінен шыып автобус аялдамасына келді. Аялдамада клік ктіп трандар баршылы екен. Номер сегізінші автобус келгенде мнда трандарды кпшілігі клікке арай лап берді. йтіп-бйтіп кпшілікті екпінімен Баыт тте де автобуса ілінді-ау, йтеуір. Колледж аланы орталыында орналасан еді. Мнда ол кісі аза топтарына – сольфеджио, музыкалы сауатыны негізі, гармония, музыкалы дебиет пндерінен аза тілінде дріс беретін. Еліміз егеменді болып туелсіздік ел боланнан кейін жоары жне орта оу орындарында аза тілінде оытатын топтар ашыла бастаан еді. аза орта мектептерін бітіріп келген балалара бл те тиімді болды. Жергілікті балалар рине орыс тілін біледі. Ал ауылдан келген балалара, сіресе Монолия мен ытай елдерінен кшіп келген кісілерді балаларына орыс тілінде оу иына соады. Сондытан аза топтары ашыланы уантатын жадай болып табылады.

Сонымен, Баыт тте кабинетке кірді. Оушы студенттер лі жиналып бола оймапты. Ол кісі саатына араса сабаты басталуына лі біраз уаыт бар екен. Балалармен амандасып, ананы-мынаны сйлесіп отыранда бір ыз оытушысына арап:

– Апай, бгін Айглді туан кні!

– А… жасы екен, ттытаймын! Денсаулыы мыты болып, деген арманыа жет айналайын! – Осыдан кейін бір ызды асына шаырып, – Нргл, мына ашаны алып, жаын мадаы дкеннен кмпит алып келе ой, – деп лаына сыбырлады.

Нргл трлі-тсті фантиктерге демілеп ораан тттілерді алып келіп апайына берді.

– Рахмет Нргл, сабаымызды бастайтын уаыт болыпты, орындарыа отырыдар. Алдымен балалар, Айгл деген домбырашы ызымызды туан кнімен ттытап ояйы та мына тттілерден ала отырайы, – деп, Баыт тте Нргл келген жааы кмпиттерді столды стіне бетін ашып ойып ойды. Оушы студенттерді брі мз болып тттілерін ала бергенде Нрлан деген сырнайшы бала есікті тоылдатып, «кіруге рсат па?» деп кіріп келді.

– А, Нрлан, неге кешігіп келді? Орныа отыра ой, бдан былай кешікпе, – деп апайы Нрлана арап жымиды. Столды стіндегі тттілерді кріп Нрлан:

– Бл нені рметіне? – деп алды апайына улана арап. Отыран балаларды брі кліп жіберді.

– Айгл ызымызды бгін туан кні екен, ттытап ой, у бала, – деп апайы бл балаа сйсіне арап жымиды.

Бл топтаы балалар «аза халы аспаптар блімінде» оиды. Мнда – домбыра, обыз, сырнай, саз сырнай, сыбызы, жетіген сияты аспаптарда ойнап йренеді. Сонымен бірге оушылар музыкалы теория пндерін бірге алып жреді. Теория пндеріне – сольфеджио, музыка теориясы, музыкалы дебиеттер (Шетел музыка дебиеті, Орыс музыка дебиеті, аза музыка дебиеті жне Кеес діріні музыка дебиеті), гармония, полифония кіреді. Бл пндерді толы мегерген оушы ерте жасы маман иесі болып шыады. Баыт ттені алдында дріс алып отыран оушылар екінші курс студенттері. Сольфеджио пні трт жыл бойы, яни оу аяталанша созылады, ал баса пндерді зіні оу мерзімдері бар. Мысалы, музыка теориясын бірінші курста, гармонияны екінші курстан бастап оиды. Бгін оушылар Гармония пнінен дріс алып отыр.

– Балалар, есімізге тсірейік, гармония деген ым нені білдіреді!? – деп оытушы

оушылара арады. – Кне, Нрлан, сен айта ой.

– Гармония деген сз – йлесімділік – деген мананы білдіреді. Мысалы, бір дауыса жазылан нді екі, ш, трт дауыса салып, дыбыстарды йлестіру арылы айтуа болады. Немесе, бір дауыста берілген нге сйемелдеу партиясын жазып шыаруа болады.

– Жарайсы Нрлан, отыра ой. Ал енді мына бір дауыста берілген уенді, Мншк ызым, татаа шыып жаза ой, – деді де апайлары балалара арап, – ал сендер мына уенні тональдыын, оны рамын жне ай ндестіктен басталып ай ндестікке аяталатынын анытадар, – деп Баыт тте татаа арады.

Балалар татадаы уенді дптерлеріне жазып алды да талдай бастады.

– Ал Мншк, бл уенді зі талдап шы.

– Бл уен ре мажор тональдында жазылан. Кілт асында екі диез белгілері бар – фа-диез жне до-диез. уен негізгі ре дыбысынан басталып, сол негізгі дыбыса аяталады.

– Негізгі дыбысты не деп атаймыз жне андай ріппен белгілейміз? – деп оытушы балалара арады да, – сен айта ой айрат, – деді.

– Бл дыбысты, бл дыбысты… – деп айрат кмілжіп, басын сипап трып алды.

– Сен сабаты кп жібересі, оны себебі неде? – Апайлары айрата арап атулы трде н атты.

– Апай, ол аша тлеп оиды, сондытан, аша тлесем болды, диплом аламын деп ойлайды, – деді жанында отыран Дулет.

– анша пл тлеседе, маан десе миллион тле, эмтиханды тапсыра алмаса саан ешкім диплом бермейді балам! Ерте жасы маман боламын десе, оу оы, білмеген, тсінбеген жеріді сра. ндестіктер туралы таырыпты біз бірінші курста, теория пнінде ткенбіз. мытпасам, былтыр да саан ескерткен трізді едім, солай ма!?

– Ия апай, тсіндім, – деп айрат орнына отырып, яландай болып тмен арады.

– Апай, мен айтайыншы!

– Айта ой аракз, негізгі дыбысты алай атаймыз!?

– Тоника дейміз жне ол «Т» рібімен белгіленеді немесе бірінші сатыны белгісін оямыз – І – рим саныны белгісі.

– Енді осы уенні сольфеджиосын ндетіп, бріміз осылып айтып шыайы, – деп апайлары пианиноны асындаы орындыа отырып, уенні тоникалы шдыбыстылыын ойнап, оушылармен бірге айтты да «ре мажор» тональдыыны дыбыс атарын тменнен жоарыа жне жоарыдан тмен айтызды. – Енді р дыбысты астына ндестік белгілерін ойыдар да йлестіріп, осы уенні екінші, шінші, тртінші дауыстарын жазып крсетідер.

Баыт тте оушылара тапсырманы берді де зіні ара терге тсіп отыанын байады.

Кейінгі кезде бойында лсіздік пайда боланын да сезініп, оан сонша мн бермеп еді. Ол

алта орамалын алып мадайын сртті де орамалды кеудешесіні жаасыны астына бктеп салып ойды. «Маан не болды екен?» деп ойлап, татаа арады да:

– Балалар, Мншк ндестіктерді дрыс йлестіріп жазды ма?

– Апай, мен айтайыншы! – деп Млдір орнынан трды.

– Ал тыдайы, айта ой!

– Бл уен бір сйлемнен, екі фразадан рылады. р фраза трт тактыдан трады. Мншк бірінші фразаны тоникамен аятады, ал ол дыбыс тоника да, доминанта да бола

алады. Мен ол жерге доминантаны ояр едім. Дрыс па, апай?

– Ия, дрыс айтасы Млдір, – деп оытушылары риза болды жааы ыза. Одан кйін балалара арап, – Кім айтады, неге бірінші фразаны доминанта ндестігімен аятаан дрыс?

– Мен айтайыншы, – деп, Масат орнынан трды.

– Бріміз тыдап отырмыз, сонымен, неге? – деп, апайы сумкасынан таы бір ол орамалын алды да мадайын сртті. Ол кісі зін жайсыз сезініп отыр еді.

– йткені, бірінші фразаны доминантамен аятаса, ол уенні жаласы бар деген сз, сонымен бірге уенні йлесімділік ні баи тседі. Ал уенні соы тоникалы ндестікпен аяталады да оны аяталанын білдіріп трады.

Міне, осылайша саба тіп жатты. Алдыны атарда отыран Глнр мен Назгл апайларыны зін сонша жасы сезініп отырмаанын байаан еді. Олар апайларына бір трлі жанашырлы таныта арады. Олар «апайа суы тиіп алан сияты ой» деп ойлады.

– Балалар, бірінші курста теория курсын тіп эмтиханды брі ойдаыдай жасы тапсырдыдар. Мамандытары бойынша эмтихан алан малімдері маан «азаты балалары шін аза топтары ашыланы андай жасы болды» деп, сендерді матады. Мен де сендер шін уанып алдым, жасы болан екен. Енді міне, «Гармония» пнін аса зейін салып оысадар здері шін те жасы болады. Мені былай деп айтып отыраным, кейін з жандарынан уен шыаратын боларсыдар. Сонда дыбыстарды йлестіру арылы сол уенге сйемелдеу партиясын жазып шыара аласыдар. Сондытан бл пнді жасы мегеріп аландары здеріе жасы болады.

– Апай, сіз з жаныыздан музка шыардыыз ба? – деп, Нрлан улана арады оытушысына.

– рине, мен араанды аласындаы музыкалы училищеде оыдым. Сонда оып жргенімде музыка шыаруа тырысатынмын. Біра ол жазандарымды біреуге крсетуге ялатын едім. Біра, сонда да болса мемлекеттік эмтихана з шыармаммен шытым. Ол шыармам «Жас бала» деп аталады. Асар Лекеровты леіне жазылан трт дауысты хор а капелла болды. А капелла – деп, аспапты сйемелдеуінсіз орындалатын шыарманы айтады. рине, баса да шыарандарым бар. Оны здері «Музыка сауатыны негізі» жне

Балалар музыка мектебіне арналан «Сольфеджио» оу ралыны музыкалы мысалдарына берілген жаттыуларынан байаан шыарсыдар. – Апайлары біраз ндемей отырды да, – мына есепті жасы шыардыдар, енді таы бір есеп шыарайы.

– Айдын, сен шыа ой. Мына бас дауысына берілген уенді татаа жаз. Осы есепті шыарыдар содан со жаа таырыпа кшеміз. Бас дауысы дегеніміз е тменгі дауыс. Бл дауыста берілген дыбыстарды ндестіре отырып біз нені анытап шыарамыз?

– Негізгі, сопрано партиясын шыарамыз, – деп, балалар жамырай жауап берді.

Берілген музыкалы есепті брі жабылып шыарып болан со апай жаа таырыпты тсіндіре бастады.

– Жатаханада тратындарды жадайлары алай? арындары ашан жо па? – деп Баыт тте зіліс кезінде балалардан срады.

– Ой, апай, газ жо, свет жо, таматы йтіп-бйтіп далаа пісіреміз, – деді пысытау келген Айгл. – Далада жатан ш-трт кірпішті алап, соны стіне кастрюляны ойып астына от жаамыз. Баса амал жо.

– Ойбу… аратарым-ай … бл иындытардан да тылармыз, шыдадар. андай жадай болса да арындарыды ашырмадар, денсаулы деген зор байлы.

Баыт тте жмыстан шыып, автобус аялдамасына арай бет алды. «Осы маан не болды? ара терге тсіп, бойымды лсіздік билегендей болып крінеді. Дрігерге барып аралуым керек шыар,» – деп ойлай берді. Ол кісі осылайша ойлап клік аялдамасына жетті. Осы жерде осы кісі туралы айтып кеткеніміз жн болар. Осыдан ш жыл брын кйеуі Кдірхан Бкейлы мезгілсіз айтыс болды. Ол кезде елімізде иын-ыста заман басталып еді. 1986жылы Елімізді Бас секретары болан М.С.Гарбачевты жргізген «айта ру» саясаты жргізіліп, кеінен лаш жайды. аза мемлекетіні Бас секретары ауыстырылып ел ішінде наразылы туды. Соны нтижесінде мемлекетімізді астанасы Алматы аласыны студент жастары, азаымны л-ыздары бейбіт шеруін рып алаа шыты. кінішке орай бл шеру бейбіт шеруі болмай антгіске айналып, талай жастарымыз аза болды. Мндай озалыстар мемлекетімізді баса алаларында да тіп з олдаушыларын тапты. Осы тарихи, мні зор оианы нтижесі Кеестер Одаына кіретін мемлекеттерді з алдына, туелсіз мемлекет руларына ммкіндік тудырды.

Сонымен, 1991 жылы азастан туелсіз мемлекет болып жарияланды. Оан бріміз уанды, бізбен бірге бкіл лемде тратын аза халы уанды. Біра, р бастаманы з иындытары да болады ой. Елімізде нарыты экономика басталды. Ол жылдары Кдірхан ааны отбасы Талдыоран орман шаруашылыына арасты йде тратын. Орман Шаруашы —

лыыны кесесі Ардагерлер сая жайында, аланы сыртына арай орналасан. Бл кісілер кшіп келгенде мнда трт-а отбасы тратын, кейіннен трын йлер салынып, шаын ауыла айналды. Осы тосаныншы жылдардан бастап завод, фабрикалар жабылып талай ел жмыссыз алды. Соны нтижесінде, бала-шаасын асырау шін талай ел сауда-саттыпен айналыса бастады.

Тосаныншы жылдарды аяына арай білім мен медицина пл-аылы бола бастады. Тіптен ашасы жотар дрыс ем алудан алды. Кейбір ауыруханаларда соыр ішек стамасымен келген ауыруды «аша тлемесе ота жасамаймыз» деп, кмек крсетпей жатызып оятын жадайларды да естідік. Бл деген смды емес пе? Дрігер Гиппократты антын беріп трып, осындай іс-рекетке баруа болмайды ой. Мндай дрігерді дрігер деп санауа бола ма? рине, жо. Дрігер деген алдына келген зіні ас жауынан бас тартпай емдеуі міндетті. Ал білім жаына келетін болса, кілге онбайтын жадайлар жетіп артылады. Мысалы, тест тапсырып жоары бал аландар гранта ілініп пл-аысыз оиды. Ал гранта ілінбегендер, рине ке-шешесіні тапан-таянандарын тлеп оиды. Мнда, оушы балаларды екі топа блге болады. Адал, ой-рісі ке балалар оуларын жасы оып, ата-аналарыны ебектерін атайды. Ал кей балалар оу оымай, кше ыдырып, эмтихан кезінде зачет кітапшаларыны арасына екі мы, бес мыды салып тиісті бааларын алып, курстан курса тіп отырады. кінішке орай мндай жадайлар кездесіп трады. Осыны нтижесінде мынындай ой туады, – мндай оушылардан андай маман шыады? Жне, пл-аылы оу малімді де, дрігерді де здеріні тікелей міндеттерінен айырды ма деп орамын. Келешекте бл жадайды брі з арнасына тседі деп міттенемін.

ымбатты оырманым, афу тінемін, ойым блініп кеткен трізді. Сонымен, Баыт тте зін соншалыты жасы сезінбесе де Музыкалы колледжде дріс беріп жре берді. Оу жылыны басына арай мектеп малімдері медициналы сараптамадан теді. Ал ттеміз №3 мектеп интернатта да музыкадан дріс беретін еді. Бл мектепте азаты дарынды балалары шін музыка блімі мен бейнелеу блімі ашылан. Музыка блімінде фортепиано, домбыра, обыз, бас обыз, прима, сырнай класстары жмыс істейді. Баыт тте мнда теориялы пндерінен дріс береді. Осы аза мектебіне е алаш келгенінде ол кісі балалара былай деген еді:

– Балалар, мен орыс мектебін бітіріп, училищеде де, институтта да орыс тілінде оыдым.

Кейін жмыс істегенде де орыс жымында ызмет атардым. Сондытан, дріс беріп трып бір жерлерінде ателік жіберетін болсам сендер клмедер, керісінше, мені тзетіп отырыдар.

Оушы балалар апайларыны бл сынысын тсіністікпен, ндемей абылдады.

Сонымен, сараптаманы тапсыраннан кейін дрігер бл кісіге «сіз тубдиспансерге барып рентгенге тсуііз керек, йткені мына флюрографияыз тсініксіздеу болып тр» дейді. Жарайды деп, Баыт тте тубдиспансерден медициналы тексерістен теді.

– Сізге суы тиіп, тымауратып ауырдыыз ба? – деп дрігер йел срады.

– Ия, ауырдым. 94 жылдан бастап орман шаруашылыыны орталы азаны трын йлерге жылу беруді ойды. Ал біз сол шаруашылыты йінде трамыз. йге біресе рмет айным келіп, біресе Сбит інім келіп пеш салып, он тоннадан кмір жаса та йіміз бір жылынбады. Сонымен, екі ысты тастай суы йде ткіздік. Содан денсаулыыма зиян тиген шыар, – деп, Баыт тте дрігерге жадайын айтты.

– азір де сол йде трасыздар ма? – дрігер ол кісіге таырана арады.

– Жо, Аймен пкемні лы Серікті кмегімен аланы орталыынан ш блмелі птер алды. Ал з йімізді інім Нразыа сыйа тартты.

– азір оратын ештеме жо, біра ем абылдау керек. Сізге дрілерді тізімін жазып беремін, соларды абылдап, кейін тексерілуге келесіз. Мына абылдайтын дрілер мыты антибиотиктер. Тез жазылып кетесіз, – деді дрігер дрілерді тізімі жазылан аазды беріп

отырып.

– Сонда мен балалармен жмыс істеуіме болмайды ой? – деп, Баыт ттені кздері баырайып дрігерге арады.

– Жо, орпаыз. Егер емделмесеіз, дертііз асынып кетуі мумкін. Сіз дер кезінде келдііз. Ересек балалармен жмысыызды жаластыра берііз, еш уайымдамаыз, брі жасы болады.

– Жарайды, рахмет, – деп тте дрігерді кабинетінен шыып кетті.

Дертке шалдыан адам шін дрігерді сзі за ой. Сонымен, Баыт тте, дрігер жазып берген дрілерін збей абылдап жрді. Біра оны денсаулыы кннен кнге тзелер емес. Басына тскен мына жадайа арамастан ол кісі сабаын беріп жре берді. Оу орындарында азаты ана тілінде оитын балалары шін топтар ашылса да, аза тілінде жазылан бірде бір оулытар мен оу ралдары болмады. Сондытан, музыканы теориялы пндеріне арналан оулытар мен оу ралдарын аза тіліне аударып, Баыт тте з дрістерін ойдаыдай жргізіп жрді. аза мектебін бітіріп келген балалар шін бл рине тиімді болды. Мнда, музыканы теориялы пндеріне – музыка сауатыны негізі, музыка теориясыны негізі, гармония, полифония, музыка дебиеттері (аза, шетел, орыс жн кеес дуіріні дебиеттері) жатады деп, жоарыда айтып ткенмін. Былтыры жылы, яни 1996 жылы Баыт ттені «Музыка сауатыны негізі» атты оу ралы баспадан шыып жары крді. Бл Фридкинні «Музыкальная грамота» оу ралыны аудармасы болып табылады. Мнда ол кісі з жанынан ажет деп санаан он таырып енгізді, сонымен бірге, музыкалы жаттыуларына берілген мысалдара азаты композиторларыны шыармаларынан, азаты халы ндерінен жне з жанынан шыаран ндерін енгізді. Жне бл оу ралы рманазы атындаы консерваторияны ылыми кеесіні талысынан тіп, баспадан шыып жары крді. Бл ебек балалар музыка мектебіні, музыкалы колледжды, педагогикалы институтыны музыка факультетіні жне консерваторияны аза топтарында оитын балалара оу ралы ретінде сынылды. Осы «Музыка сауатыны негізі» – мен бірге Балалар музыка мектебіні 1 – 2 сыныптарыны аза топтарында оитын оушылара арналан «Сольфеджио» оу ралы да жары крді. Мнда, ол кісі азаты композиторларыны шыармаларын, азаты халы ндерін жне лем музыкасын тиімді олданана білді. Сонымен бірге, С. Елеманованы «аза музыка дебиеті» – ні бірінші блімі мен . Жмаова жне А. Кетегенованы «аза музыка дебиеті» – ні екінші блімін, сондай-а, оу бадарламасыны талабына сай И. Дубовский бастаан бірнеше алымдарды «Гармония» атты оулыын аза тіліне аудара бастаан еді. йткені, осы пндерден дріс беру шін тетін таырыптарды орыс тілінен аза тіліне аударып, арапайым жаты тілде оушылара тсіндіру ажет.

Сонымен, уаыт тіп жатты, Баыт ттені денсаулыы тзелер емес. Ел ішінде мынандай сз бар «еврей халы – аурамын-ау – деп дрігерге барады екен, орыс халы, жтеліп алса дрігерге аралады екен, ал біз, яни аза халы шып-жыыланда ана ліп-талып дрігерді алдына барады екенбіз». Бл рине, бекер айтылмаан. Келе-келе Баыт ттеміз дріс беріп отырып орнынан зер тратын жадайа жетті. Бл кезе 1997 жылды

кз мерзіміні соы айы еді. Оушы балалара арап, апайларына деген аяушылы сезімін кздерінен байаандай болады. Оушыларын орта жолда тастап кеткісі келмесе де, амал жо. «ой, осылай жргенім болмас, алалы емханадаы учаскелік дрігерге барып аралмасам болмас,» деп бір шешімге келеді де «Халы аспаптар бліміні» мегерушісін хабардар етіп ояды.

алалы емханаа барып ан мен несепті жалпы сараптамасын жасатады да учаскелік дрігеріне келеді.

– Мына сараптамадан сізді жадайыызды сонша тсініп траным жо. Таы сараптама тапсырыыз, – дейді дрігер.

Осылайша, дрігер Баыт ттені сараптама тапсыруа бірнеше рет жібереді, біра айтарлытай ештеме айта алмайды. Бл кісіні денесінде, бет лпетінде ызылала датар пайда болып, ол-аяы ісіне бастайды. Жргенде де, бір трлі теселіп жргендей болып крінеді. Дрігеріне таы бір келгенінде:

– Неып теселіп келе жатырсыз? – деп, аятарын зер басып келе жатан науаса кмндана арайды.

– Неге олай дейсіз? Мені мас деп трсыз ба? Мен млдем ішімдік ішпеймін, – деп Баыт тте дрігерге арап, ашу шаырандай сыай танытады.

– Жо, кіліізге алмаыз. азір халііз алай? – деп дрігер зіні байамай айтып аланын жуып-шайандай болды.

– Бгін кешегіден жасымын, рахмет, – деді тте, жадайы кннен кнге нашарлай бастаса да.

Сонымен, келесі жылды кктемі де келді. Ол кезде дрігерлер зіні науасын баса дрігерлерге жібермейтін жне де баса дрігерлер де «з дрігеріізге аралыыз» деп, баса учаскені науасын арамайтын еді.

Бірде йге Алма деген дашалары келді. Ол кісі Баыт ттені Аймен пкесіні абысыны. Алма тте кезінде рманазы атындаы консерваторияны бітіріп Тараз (брыны Жамбыл аласы) аласындаы драма театрын басаран. Кейін жолдасыны жмысы Талдыорана ауысаннан кейін, осы аладаы Н. Тлендиев атындаы балалар музыка мектебіні директоры болып ызмет атарды. алада музыкалы училище ашыланда ол кісіні осы оу орнына директор етіп жіберді. Ал Алма ттені жолдасы Берік аа алалы Ішкі істер министрлігіні бастыы болып ызмет атарды. Бл кісілерді алада беделдері те жоары жне те сыйлы адамдар болды, сонымен бірге бл кісілер те демі жп болды. Осы екі кісіге кез келген адам сйсіне арайды. Берік аа мен Алма ттені бір л, бір ызы бар жне осы балаларынан немерелер сйіп отыр. Ал бгінгі тада шбере сйген баытты отбасы. Баыт ттені отбасы осы кісілермен тыыз араласатын. Жаа, жоарыда айттым, Баыт ттені йіне Алма тте келді деп. Ол кісі дашасыны жадайын кріп, Алматыда тратын абысыны, яни Баыт ттені Аймен пкесіне оырау шалады:

– Ало! Аймен, халдары алай, жасы ма? Мен Алмамын ой.

– А, Алма! Аманбыз, халымыз жасы. здері алайсыдар? – деп, телефонны ттасынан Аймен абысыныны дауысы естілді.

– Жасымыз, рахмет. Мен Баытты жадайын айтайын деп оырау шалып трмын.

– Оан не болды, аманшылы па? Ана жолы сйлескенде ештеме айтпап еді, – телефонны ттасынан шыан Аймен абысыныны дауысы бір трлі естілді. Ол кісі орып алан трізді.

– Баыт сіілі ауырып жр екен. Оны Алматыа апарып, жасы дрігерлерге аратпаса болмайды. Мына жерде анша рет сараптама ткізсе де учаскелік дрігер дертін табар емес. Жне де бізді ауыруханаларда айтарлытай жадай да жоты асы. Елімізді азіргі жадайын зі де білесі. Енді Алматыны аты Алматы ой.

– Алма, телефон шаланыа рахмет. Осы жуы арада Талдыорана бйырса барып алармыз. Аманшылы болсын йтеуір. Таы да рахмет саан, сау болыдар, – деді Аймен апай дауысы обалжып.

– Сау болыдар, бріне слем айт – деп, Алма тте телефонны ттасын ойды.

Осы жерде айта кетейін, Аймен тте сіілісінен бес жас лкен. Ол кісі 56-да, ал Баыт тте 51-де. Бл кісілер бір ке, екі анадан тоыз еді. Ералы деген аалары домбырашы болан екен, ол кісі 20 жасында ауырып мірден озыпты. Ал басалары, дайа туба, аман-есен ел атарлы жріп жатыр. Нралы аа жолдасы Наушарбану тте (балалары – Айымжамал, Айгерім, Жаназы, ділазы, йкен, Ералы), Сердалы аа жолдасы Дриа тте (балалары – Лйл, Нариман). Осы кісілер бала-шааларымен Жансгір ауылында, ал лкен пкесі айшаш тте жолдасы Болат аа (лдары – Марат, Азатбек, ызы – Суле) жне інілері Нразы жолдасы Мезипа (балалары – Глекен, Азамат, Алма) мен Сбит жолдасы Аадиша (балалары – Еламан, Лаура, Елдос) з отбастарымен осы алада трады. Ортаншы інісі Серіказы (Сергей атанан) жолдасы Мкен (балалары – Жанар, Динара, Бота) ырызстанны астанасы Бішкек аласында трады. Кеес дуіріні кезінде Аймен пкесіні ортаншы лы Серік Ленинград (азіргі санкт Петербург) аласында ЛИТМО – ны ойдаыдай бітіріп, Бішкек аласына жолдамамен жмыса тран. Кейіннен ол з ксібін ашып, жмыссыз алан Сергей аасы мен бауыр-арындастарына жмыс беріп, з анатыны астына алды. Бл кісілерді анасы Блжан апа, кенже лы Сбитті олында 96 жылды науырыз айыны 27 жлдызында, 81 жасында баилы болды. Ал Баыт ттені айын жртына келетін болса, жоарыда айттым, жолдасы Кдірхан Бкейлы 1994 жылы мамыр айыны 19 кні дниеден озан деп. Одан сегіз жыл брын, яни 1986 жылы мамыр айыны 10 кні, осы улетті тірегі болан атасы – Бкей Жидебаев асаал мгілікке кзін жмды. Ол кісі кезінде «Чапай» атындаы колхозды басармасы болып, колхозын биік дрежеге жеткізген жне ол астындаы шаруашылыын ана ойламай, колхозшыларды да жадайларын жасап отыран. Мысалы, ауыл трындары мдениетті трде демалсын деп, ауылды орталыына киноклуб салдыртады. Ол клуб та «Чапай» атында болады. Осыдан кейін ол кісіні «Жаа оам» колхозына басарма етіп таайындайды. Колхоз «апал-Арасан» ауылында орналасан. Бл колхозды да жоары дрежеге жеткізіп, колхозшыларды тегін емделулеріне жадай жасап, санаторий салдыртып береді. кімет Бкей Жидебаев атаны ебегін жоары баалады. Бкей ата да, мырлы жолдасы Заила апа да те ке, кішіпейіл адамдар болды. Бл кісілерді шаыратарыны астына симаан ел жо.

Бір жарым жылдан кейін Жамбыл облысы, Жаатас аласында тратын Камалай деген айынсіілісі ан ысымы ктеріліп, 34 жасында дниеден озды. Арында жолдасы Батырхан жне балалары – Эльмира, Аслан, Жазира алды. айнаасы Балхаш аа жолдасы Света (балалары – Глмира, Арда, ділет) бала-шаасымен жне аналары Заила апа кенже лы рметпен Жансгір ауылында, ара шаыраты ттінін сндірмей, ел атарлы трып жатыр. Ортаншы айнысы – Бекет, жолдасы Глмира (балалары – Сандуаш, діл, Ануар) бала-шаасымен Асу ауылында трады. айынсіілісі Глнр (баласы – Рстем) 94 жылды кзінде, ызмет бабымен Африканы орталыында орналасан Бужумбури Бурунди мемлекетіне, зіндей дрігерлермен бірге кетті. Дегенменде, ол батыр ыз, айда жрсе де аман болсын. Біз шін Африка – ол Сахара, ол джунгли, яни ит мрнын кіргізе алмайтын ну орман жне аралар мекен еткен жа. айынсіілісі Глшат, жолдасы Мрат (баласы – Илиас) отбасымен ауылда ел атарлы трып жатыр. Кейін, Баыт ттені айынсіілісі Глнр мен кйеу баласы Телжанны з ауыздарынан естігендерін осы жерде айта кеткім келеді. 1994 жылды кз айында, француз тіліні бір жылды курсын бітіргеннен кейін Африканы орталыында орналасан Бужумбури-Бурунди мемлекетіне ызмет бабымен Глнрді жруі керек болды. Кезінде Орталы Африка мемлекеттері Фрация мемлекетіні отаршылыында болан (отар – империалистік мемлекет басып алан, езіліп, аналып отыран ел), сондытан ол ел негізінен француз тілінде сйлеген. Бірге баратын дрігерлер бірнеше ай брын Африкаа кетіп алан. Ал Глнрді олардан алып алан себебі, осы жылды мамыр айыны он тоызында Кдірхан бауыры мезгілсіз баилы болып кеткен еді. Енді осы кз айында Африкадан келген ріптестеріні бірінен Телжан Глнра шаты билетін беріп жіберген екен. Алматы Аэропортынан шалы трандарды ішінде бларды дрігер достары Маст пен оны жбайы Айман да бар. Бл кісілерді олдарында билет жо, сондытан Айман билет алуа кеткен еді. Осы кезде аэропортты теледидарынан Африкадаы Бужумбури-Бурунди мемлекетін жаалытардан крсетіп жатты. Мнда мемлекеттік ткерісті нтижесінде туындаан азамат соысы басталып, теледидарды экранынан бір-бірін атан елді крсетіп жатты. Осы жадайды крген біреулер бл сапарларынан бас тартыпты да, сол билеттер Айман мен Маста бйыран екен. Айман, лгі билеттерді сатып алу шін кйеуіне жгіріп келіп:

– Билет бар, біреулер шпайтын болыпты, сол билеттерді біз алатын болды, тез аша бер! – деп, асыа сйлеп, ештемені тыдаысы келмейтінін байатыпты.

– Айман, ара, теледидардан не крсетіп жатанын! Жадай иын, біз ол жаа бармай-а ойса айтеді!? – деп, Маст дрігер не істерін білмей обалжып трды.

– Бол тез, ана билеттерді біреулер алып кетеді, аша бер! – деп, Айман кйеуіні айтан жааы сздеріне мн берген жо. Ол ашаны ала салып кассаа арай жгіріп кетеді. йел заты ер адамдара араанда пысытау келеді ой деп ойлаймын.

Ал, Глнра келетін болса, оны билеті олында, жааы теледидардан кргендерін ойлап, «мен осы айда бара жатырмын? Бауырым болса айтыс болып кетті, Рстем баламды мектебінен шыарып алып ауыла жібердім, баратын жерімні жадайы болса мынау, не істесем екен? Бармай-а ойсам айтеді?» деп екі ойлы болып транда Африкаа баратын ріптестеріні біреуі, «ты о чем думаешь, Телжан тебе выслал билет на самолет, он ждет тебя, ни о чем не думай, все будет хорошо, поехали?!» деп, Глнрді жігерлендіріп жібереді.

Сонымен, кп ойланып жатпай, Глнр алан баытына, зіні ала ойан масатына жету шін шаа отырып, шып да кетеді. Бужумбури-Бурундиа шып келген со, сол жатаы Телжан мен ріптестері арсы алып, шамамен айтанда екі ай бойы Глнрді жадайын жасайды. йткені бл жаты ауа райына, уаыт айырмашылыына бойы йренгенше де уаыт керек ой, былайша айтанда адаптациядан туі ажет (адаптация – адам азасыны оршаан ортаа бейімделуі). Глнр алалы госпитальда (Лор), ал Телжан скери госпитальда (Нейрохирург) з міндеттерін атарып, ызу жмыса кіріседі. Тып-тыныш жатан бейбіт елден баран блара бір-бірін ырып жатан елді, антгісті кру оай тиген жо. сіресе жаа баран Глнра иын болды, ал Телжан болса 1986 жылдан бастап осы елде ызметін атарып келеді, дегенмен де оны еті йреніп алан ой жне де бойында батылды жігері бар ер азамат ештемеден орпайды ой. Телжанны зі станан мынандай аидасы бар: «ажал келсе тып-тыныш отырып-а, айда болсам да ліп аламын, ажал келмесе соыста жрсем де лмеймін» дейтін еді. Негізінде Телжанды – сегіз ырлы, бір сырлы жігіт» – десек ателеспейміз.

Бірде, алалы госпитальа соысып жргендер кіріп кетіп, Калашниковты автоматымен жан-жаа отарын жаудырта бастаан екен. Мндай смдыты крмеген Глнр ошау орналасан брыша отыра алады. Не істерін білмей, зресі шып, орып отыран жерінен Телжан тауып, алып шыан екен. Мндай-мндай жадайлар кп болан ой, біра олар брін айта бермейді. Кейін здері бастарынан ткен шытырман оиаларын жазып, кітап шыаратын шыар деп ойлаймын, йткені олар жазатын таырып жетіп артылады.

Глнр екі жылдан кейін ебек демалысына шыып ауыла келеді. Глнрді ауыла келгенін естіген Баыт тте ызы арлыаша:

– «Алыстан алты жасар бала келсе, алпыс жастаы ария барып слем береді» деген ата-бабмыздан алан жасы сз бар. Глнр кке демалысын алып келіпті, барып амандасып келейік, хал-жадайын білейік, – дейді.

– Жасы болды ой, ккеммен амандасып келейік! Как у нее дела, какая стала? – деп арлыаш уанып кетеді.

– Кке Африкадан кап-ара болып келген шыар, – деп анасы алжыдайды.

Талдыораннан шыып, екеуі ауыла келеді. Глнрді аман-есендігін кріп уанып алады. «Африкада трып келсе де араймапсы ой,» деп клді брі. Елдегілер алыста жрген бларды тілеулерін тілеп, «айда жрседер де аман болыдар» деп отырады. Телжан мен Глнр демалыстарына келген сайын АШ долларларын елдегілерге шашу етіп шашып кетеді. райсысына жз, екі жз доллардан олдарына статып кетеді. Олар шін жз доллар дегені тиын шыар, ал елдегілер шін ол кп-крім аша. Е маыздысы, бларды доллар бергендерінде емес, айда жрсе де оларды аман-есен жргендерінде. Бірде, оната отыранда, «самое главное – что вы привозите домой доллары» деп, балам айтты, деп, Маст жолдастары айтып клген еді. Ол лі оушы бала ой, оан брі оай сияты болып крінеді. Ал бл долларларды андай ебекпен келетінін ешкім ойламайды, йткені оларды андай жадайда жргендерін тстерінде де крген емес. Телжан кйеу бала ООН – ны ерікті мшесі болып табылады (ООН – Біріккен лттар йымы). ООН айда жіберсе, Телжан сонда жне бл йым адамды айда болса сонда жібермейді ой, ай жерде ызу арбалас, апат, соыс, бір сзбен айтанда дрігерді шипалы олы ай жерге ажет болса сонда жібереді. Ал енді Бужумбури-Бурунди мемлекетіне келетін болса, бл жерді табиаты те слу, уелі ол табиатты слулыын суреттеуге сз жетпейді дейді. Ал климатына келетін болса, Рихтерді шкаласы бойынша ауа райыны бір келкілігі сонша, жиырма бес градустан не тмен тспейді, не жоары ктерілмейді екен. Жабырлы маусым кезінде жиырма ш градустан тмен тспейді дейді. Сондытан бл ірді Африканы Швейцариясы деп атайды екен. Телжан Африка рлыында 29 жыл, ал Глнр 11 жыл трып ызметтерін жоары дегейде атарды. Глнр Бужумбури-Бурунди жне Руанда мемлекеттерінде, ал Телжан болса Африканы отстігі мен солтстігінде, шыысы мен батысында дрігерлік міндетін атарып, сол жатаы елдерді трмысын з кзімен крді. Сонда ол «з жеріме, з еліме жететін жер жо екен» деп ойлаан болар. Міне, ысаша з естігендерімді айтып ттім.

Енді, кп ала жылжып, Телжан аа жетпіске толандаы мерей тойында Баыт тте ол бажтайына, ттытау сздерін былай деп жеткізген еді:

70 жыл – мерей тойы тты болсын,

мыры дулетті за болсын!

Талай жыл жріп сен Африкада,

мырлы жарымен сен табысты.

Емдеді басаны, араларды,

Тудырды егізден балаларды.

Аталды Жніс боп біріншісі,

Телжан боп аталды екіншісі.

Жарымен шыанда демалыса,

лемді аралап, бар алыса.

Долларын АШ-ты шашу етіп,

Елге кеп статты олымыза.

Мселе плда емес, сенші аан,

«айда жрсе аман бол!» дедік саан.

Глнрмен ызыын бала-шаа,

Крідер, шат мір сыйлап оан!

Баыт ттені ызы арлыаш Алматыда, АГРО университетіні студенті. Ал бес жасынан олында скен Раушан ызы трмыста, бала-шаасымен Жансгір ауылында ел атарлы трып жатыр. Міне, Баыт ттені улеті туралы ысаша айтып ттім.

Сонымен, Баыт ттені денсаулыы кннен кнге тзелер емес. Бойын лсіздік билеп, жата бергісі келеді жне ешкімні мазасын аланын аламайды. Бірде, осылайша жатанда

йге кенже інісі Сбит келеді. йде, ысы демалысына келген арлыаш пен Сергей інісіні Динара деген ызы бар еді. Інісіні келгенін байаан тте:

– Сбит, ас йде бір ап картоп тр, соны жартысын салып ал да ыздарды да ала кет.

Лесхоза апарасы ба, Талдыорана апарасы ба, зі біл, – дейді де жата береді. Ол кісі осылайша жатып, есін бірде білсе, бірде білмейтін жадайа жетеді.

йдегілермен осы алада тратын туыстары не боланын тсінбей дел-сал болады. Тсекте жатан ттені зі де «маан не болан? Еш жерім ауырмайды, біра бкіл денемді лсіздік билеп алды. Аятарым жргісі келмейді, шай йан кесемді екі олыммен ктеремін,» деп кеииді. Ол кісі тізесінен тмен арай ісініп транын байайды. Осы кезде есіне – ісікті жылыны іш майы тартады, – деген лкендерді айтандары тседі. Ол кісі базардан жылыны іш майын алызып тізесіне тартады. Біра бл рекетінен ештеме шыпайды.

Науырыз айыны 27 кні анасыны айтыс болан кні. Осыан орай туан-туыстарды, крші-кледі шаырып дайы тама берілетін болды. Алматыдан Аймен пкесі, жездесі Еркін бала-шаасымен келді. Сондай-а, ауылдаы туыстар, да-даилар, крші-клені брі жиналып Сбитті йінде дайы тама берілді. Баыт тте болса осы йді жатын блмесінде жатыр, йткені дастархан басына отырар шамасы да болмай алан еді.

Сонымен, келесі кні Баыт ттені апа-жездесі Алматыа алып кетеді. Алматыда бл кісілерге туыс болып келетін Меліс аа мен Жаатай тте бала-шаасымен тратын. Меліс ааны зі де, ызы Айгл де дрігерлер. Айгл Сов. Минні ауыруханасында ызмет атаратын. Аймен тте Айглмен аылдасып, осы ауыруханаа сіілісін емдетуге жатызады. рине, мнда Серік жиені оматы плын тлегенсо ана науасты абылдады. Сонымен, дрігерлер Баыт ттені бастан-ая тексеруге кірісіп кетті. Кнде-кнде сараптама жасап, неше трлі УЗИ тексерістерінен ткізіп, сонымен бірге рентген, компьютерлік диагностика жасап бір ортындыа келді де емін белгіледі. Жне Талдыоранны тубдиспансері ойан диагнозды жоа шыарды. Баыт тте дрігерді Аймен пкесіне айтып жатан сздерін естіп алды. Дрігер былай деген еді:

– Бл кісі кшті антибиотиктер абылдаан жне атты кйзеліске тскен. Бгінгі тада мндай дерт те сирек кездеседі. Бл анны рамыны бзылуына байланысты. Ал анны рамыны бзылуы ішкі азасына зиянын келтірмей оймайды.

– Бл дертті емі бар ма? Сіілім жазыла ма? – деп, Аймен пкесі уайымдай бастайды.

– Уайымдамаыз, олымыздан келгеніні брін істейміз. Кнде-кнде анын сараптама тексерісіне алып трамыз, – деп, дрігер палатадан шыып кетеді.

Келесі кні медбике келіп Баыт ттені саусаынан таы ан алып жатанда:

– Кнде, кнде саусаымнан ан ала бересідер ме? Мен те ырсы адаммын, – деп, тте медбике ыза ренішін білдіреді.

– Ия апай, мен де ырсыпын. аныызды кнде тексерістен ткіземіз, берген дріні брін ішіп жрсіз бе!? – деп, медбике демі арааттай кздерімен ттеге арап жымиды. – А деп келгеніізде ре жріп келіп едііз, азір жасы болып алдыыз, туба.

– Ия, рахмет ызым. Мені сендей ызым бар, студент, – деді де тте ойланып алды.

– Ал, енді демалыыз. Слден кейін таы ас келеді, сіз дрыс таматануыыз керек, – деп медбике палатадан шыып кетеді.

Тске таман Аймен пкесі Слима деген рбысымен Баыт ттені халін білуге келді. Ол кісілер науасты халін срап кілін ктергендей болды. йден келген мантыны ттеге беріп таматандырды да здері ананы-мынаны айтып сйлесіп отырды. Біра, Баыт ттені бл кісілермен шаруасы жо, зімен-зі, мгіріп отырандай болып крінді. Тамырынан йып жатан дрілерді жне кнделікті ішіп жатан мыты-мыты дрілерді сері ме, йтеуір есегіреп отырады. Осы абылдап жатан дрілерді серінен болар, ол кісіні

шашы да тсе бастады. Химия жолымен жеіл бйралап ойан, ыса иылан шашы алы жне айратты еді. Біра, шашыны тсіп жатанын бл кісі байаан да жо. олыны саусатарымен шашынан тартса болды уысы шаша толады. Ол шашты тсекті алдында жатан кішкене кілем трізді тсенішке тастай береді. Біра, «шашым неге тсіп жатыр» деп ойламайды. Блмені шаын сртіп, еденін жуып жрген санитар йел де бл кісіге «шашыды жерге тастама» деп айтпайды. Осылайша кндер тіп жатады.

Аймен тте де сіілісіні жайын ойлап, осы палатаа жатып, бір жаынан сіілісіне арап, екінші жаынан зі де біраз ем алуды ойлайды да, ойлаан ойын жзеге асырады. Баыт ттені асындаы тсек бос болмады. Ол тсекте бір йел ем алып жатыр еді. Бл палата екі кісілік болатын жне мнда дретханасы да, жуынатын блмесі де осы жерде. Палатаны ішінде тама ішетін стол, екі орынды, сонымен бірге емделіп жатан кісілерді киім-кешектерін жинап оятын шкафы да болды. Бір сзбен айтанда, емделушілерге барлы жадай жасалан екен. Сонымен, Аймен тте крші палатаа орналасты. зі де ем алып, арасында сіілісін суа тсіріп, киімін ауыстырып дегендей, з аморлыын аянбай крсетті. Бір кні медбике келіп:

– Тте, дретханаа ш литрлік шыны банка мен бірнеше екіжз грамды шыны банкаларды ойдым. Сол шынылара зріізді жинаыз, – деді ттеге арап.

– Сонша зрді алай жинаймын? Ол ммкін емес ой! – деп тте біртрлі болып алды да кліп жіберді.

– Бгін, ерте жинааныызша жинаыз, ол сараптама ткізу шін ажет, – деп медбике жымиды да палатадан шыып кетті.

Медбикені осы сзін естіген Аймен тте, «си, си» деп, сіілісіні мазасын ала берді.

– Аырындап жинап жатырмын ой енді! – деп, Баыт ттені дауысы аттыра шыып кеткенге сайды, йткені мны естіп алан медбике ата нмен:

– Да оставьте вы в покое Мадимову! – деді Аймен ттеге арап.

Осыдан кейін Баыт тте заболды да, «ал ендеше» деп, бір шыныа отыран зрін кішкене шыныларды бріне бліп я салды да орнына барып жатты. пкесі зіні палатасында кре тамырынан система алып жатыр еді. Осы кезде бл кісілерді кенже бауыры Сбит жолдасы адишамен палатаа кіріп келді.

– Аманбысы, Баыт? Халы алай? Туір болып алды ба? – деп, інісі пкесіні бетінен сйді.

– Слеметсіз бе, жадайыыз жасы ма? – деп, келіні де халын срап бетінен сйіп жатыр.

– азір жасымын. йден келесідер ме? здері алайсыдар, балалар аман-есен бе?

– Брі аманшылы. Біз Тараздан келеміз, – деді Сбит бауыры. – Балаларды кктемгі демалысына орай наашыларына апарып келеміз.

– Сендер машинамен жрсідер ме? – деп, шыдамсыздана срады пкесі.

– Ия, машинамен жрміз, енді йге айтып барамыз, – деп жауап берді Сбит.

– Крші палатада Аймен жатыр, соан барыдар, – деп, Баыт тте ояр да оймай бауыры мен келінін Аймен пкесіне жіберді.

Сбит пен адишаны ойларында ештеме жо, палатадан шыып кетті.

Осы палатадаы екінші тсекте бір науас емделіп жатыр деп жоарыда айттым. Ол кісі Баыт ттені мына ылыына таалды жне дертіні аса оай еместігін де, сары уайыма салынанын да байаан еді. Бауыры мен келінін крші палатаа жібере салып, Баыт тте орнынан трып, шкафтан пальтосын алып киді де «йге кеттім» деп, длізге шыып кетті. Далаа шыып, бауырыны клігіні арт жаына жайасты. Клікті ішінде бауырыны екі лы отыр екен. Олар – Еламан мен Елдос, мектеп оушылары. Еламан жоары сыныпта, ал Елдос бастауыш сыныпта оиды. Ттені клікке жайасып отыраны сол еді пкесі, бауыры, келіні, содарынан медбике мен дрігер келді.

– Тс машинадан, тс деймін! Еміді соына дейін ал! азір недуір жасы болып алды ой! – деп, пкесі жылап, пальтосыны жаасынан стап зіне арй тартса да Баыт тте оайлыпен тсер емес.

– Тспеймін, йге барамын! – деп, тте бой бермеді.

– анша аша тленді мында, білесі бе!? – деп пкесі шырылдап жр.

– Білемін, ашады кейін айтарамын.

– Жарайды, тиіспеіз ол кісіге. Диагноз ойылды, андай ем абылдайтыны туралы белгіленіп жазылды. Талдыоранда да дрігерлер бар, емін сол жатан алса да болады. Біреулерііз менімен жріп ол кісіні жаттарын алыыздар, – деді, мнда келген дрігер.

Сонымен, ттені жаттарын алып, бл кісілер жола шыты. йіне алай жеткені ттені есінде жо, тек есінде аланы, бесінші абаттаы птеріні есігін Динараны ашаны.

– Динара, мен ауруханадан ашып кеттім, – деді де Баыт тте сырт киімін шешініп, тсегіне барып жатты. Осыдан кейін таы не боланы есінде жо.

Біраз уаыт ткеннен кейін, ттені Аймен пкесі ортаншы лы Серікпен бірге Алматыдан келді. алалы емханаа барып учаскелік терапевке кіріп, Алматыдаы дрігерлерді, науас туралы шыаран ортындысын крсетіп кеес срады.

– Сіздер алдымен жйке ауыруларын зерттейтін дрігерге барандарыыз дрыс болар. Ол кісі азір зінде, кабинеті тртінші абатта, – дейді терапевт.

– Тртінші абата аырындап зім ктерілемін, – деп, Баыт тте ос олдап, баспалдаты анатынан стады.

– Пока вы таким образом будете подниматься целый час пройдет. Давайте, я вас возьму на руки и быстренько поднимемся на четвертый этаж, – деді де Серік ттесін ктеріп алып тртінші абата шыты.

Дрігер – жзі жылы, зын бойлы, орта жастаы адам екен. Ол кісі ттені олындаы ааздарын алып оыды да зіні ксіби тексерісіне кірісті. Одан кейін алдындаы науаса арап:

– Где у вас болит? – деп срайды.

– У меня нигде не болит, у меня слабость во всем теле. Мне даже трудно поднять свою сумочку, ноги плохо слушаются. Сейчас меня на четвертый этаж на руках принесли. И память плохая. Я временами ничего не помню. – деді Баыт тте дрігерге арап.

– Зачем, надо было меня вызвать, и я пришел бы к вам, – деді де зіні шыаран ортындысын жазып, ттемен бірге длізге шыты.

Длізде Аймен пкесі мен Серік тр еді.

– Здраствуйте, вы привели пациентку!?

– Да, добрый день. Что скажете по поводу моей сестры? – деп срады пкесі обалжып.

– Не переживайте, ей надо серьезно лечиться. Если сказать по моей части, то у нее нарушено координация движения и атеросклероз. Это все последствия ее основной болезни.

Я все здесь написал. Ей нужно амбулаторное лечение, – деп, дрігер Баыт ттені емдік жаттарын Аймен ттені олына берді.

– Хорошо, спасибо вам большое, – деп, Серік Баыт ттені ктеріп алды да тменге тсті.

Кешке жаын йге Берік аа мен Алма тте келді. Шай стінде Баыт ттені жадайын сйлесті.

– Мына иын-ыста заманда ауыруханаларда сонша жадай жо. Аймен, ерте екеуміз алалы ауырухананы бас дрігеріне барайы. Мен ол кісіні жасы танимын, – деді Алма тте.