Альбатрос Лем Станислав

Абед быў з шасці страў — не лічачы дадатковых. Столікі-бары з віном ціхенька каціліся па шкляных дарожках. Над кожным сталом высока зверху гарэла лямпа-кропка. Суп з чарапахі падавалі пры лімонным святле. Рыбу — пры белым з блакітнаватым адценнем. Куранятак заліла барва з шаўкова-шэрым, цёплым адценнем. На чорнай каве, на шчасце, не сталася цёмна — Піркс быў падрыхтаваўся ўжо да самага горшага. Гэткі абед знясіліў яго. Ён дакляраваў сам сабе, што з гэтага дня будзе харчавацца толькі на ніжняй палубе — у бары. Гэтая зала была відочна не для яго. Увесь час мусіў памятаць пра локці. У дадатак — убранні і строі!

Зала была ўвагнутая — берагі вышэй, а цэнтр апушчаны ледзь не на палову яруса. Яна была падобная на вялізную залаціста-крэмавую талерку, поўную самых яркіх пірожных на свеце. Каляныя, паўпразрыстыя сукенкі жанчын шамацелі за спіной Піркса. Тут цудоўна бавілі час. Гучала музыка. Снавалі кельнеры — сапраўдныя кельнеры, кожнага з іх можна было прыняць за філарманічнага дырыжора. «Трансгалактык» гарантуе: сярод абслугі — ніякіх аўтаматаў, інтымнасць, далікатнасць, шчырая чалавечая зычлівасць — уся абслуга жывая. І ўсе — віртуозы сваёй справы.

Піркс піў каву, паліў цыгарэту і стараўся адшукаць у зале такое месца, за якое можна было б зачапіцца позіркам. Ціхае месцейка, самы раз для адпачынку. Суседка, якая сядзела разам з ім за адным столікам, імпанавала яму. На яе дэкальтаваных грудзях чарнеўся пляскаты, шурпаты каменьчык. Не нейкі там хрызапар або халцэдон. Незямны, пэўна што з Маркса. Каменьчык гэты, відаць, варты быў цэлага маёнтка — ён падобны на кавалак каменя з бруку. Кабеты не павінны мець гэтулькі грошай.

Піркс не абураўся. Не здзіўляўся. Ён назіраў. Паступова ў яго ўзнікла жаданне размяць косці. Ці не схадзіць на шпацырную палубу?

Ён устаў, ледзь прыкметна кіўнуў галавой і выйшаў. Ідучы паміж гранёнымі калонамі, абкладзенымі нейкай люстраной масай, Піркс убачыў сваё адлюстраванне, — з-пад вузла гальштука відаць быў гузік. А зрэшты, хто яшчэ носіць гэтыя самыя гальштукі? Ён паправіў каўнерык ужо ў калідоры. Зайшоў у ліфт. Паехаў на самы верх — на відарысную палубу. Ліфт ціхенька адчыніўся. Тут не было ніводнай жывой душы. Гэта яго ўсцешыла. Трэцяя частка ўвагнутай столі над палубай, застаўленай шарэнгамі лежакоў, здавалася вялізным чорным акном, адчыненым насустрач зорам. Лежакі з гурбамі коўдраў пуставалі. Толькі на адным з іх хтосьці ляжаў, накрыўшыся амаль з галавой, — той дзівакаваты стары, які прыходзіў абедаць на гадзіну пазней за ўсіх і еў адзін у пустой зале, захінаючы твар сурвэткай, калі адчуваў на сабе чый-небудзь позірк.

Піркс лёг. Нябачныя пашчы кліматызатараў пасылалі на галерэю палубы парывістыя патокі ветру, здавалася, што дзьме проста з чорных глыбіняў неба. Канструктары, паслугамі якіх карыстаўся «Трансгалактык», ведалі сваю справу. Ляжак быў удалы — бадай, больш удалы, чым крэсла пілота, хоць яно і было сканструявана на аснове дакладных матэматычных разлікаў. Пірксу стала холадна. Дзеля гэтага якраз і былі прымеркаваныя коўдры. Ён захутаўся ў іх, нібыта нырнуў у пух.

Нехта кіраваўся сюды. Па лесвіцы, а не ў ліфце. Суседка па століку. Колькі ёй можа быць гадоў? На ёй была ўжо іншая сукенка. А мо гэта зусім іншая кабета? Яна ўлеглася праз тры лежакі ад яго. Разгарнула кнігу. Вецер шамацеў старонкамі. Піркс пазіраў проста перад сабой. Вельмі выразна быў бачны Паўднёвы Крыж. Абрэзаны рамай акна свяціўся кавалачак Малога Магеланава Воблака, светлая плямка на чорным фоне. Ён падумаў, што палёт будзе доўжыцца сем дзён. За гэты час шмат што можа здарыцца. Ён знарок зашавяліўся. Тоўстая, складзеная ў чатыры столкі папера зашамацела ў нагруднай кішэні. Яму добра жылося на свеце — месца другога навігатара ўжо чакала яго, ён ведаў дакладны маршрут: з Паўночнай Зямлі самалётам да Еўразіі і далей, у Індыю. Білетаў заставалася яшчэ цэлая кніжачка — яе можна было чытаць, кожны бланк іншага колеру, падвойны, з адрыўнымі талонамі, залатымі беражкамі — усё, што «Трансгалактык» выдаваў пасажырам, проста ззяла серабром альбо золатам. Пасажырка на трэцім лежаку была надта пекная. Бадай, усё-ткі тая самая. Сказаць ёй што-небудзь — альбо лепей не варта? Бо ён ужо нібыта назваўся ёй. Гэта сапраўднае няшчасце мець гэткае кароткае прозвішча — не паспееш пачаць, а яно ўжо скончылася. «Піркс» гучыць зусім як «ікс». Горш за ўсё бывае падчас тэлефонных размоў. Сказаць што-кольвечы? Што?

Ён зноў пачаў пакутаваць. На Марсе ён уяўляў сабе гэтае падарожжа зусім іначай. Арматоры з Зямлі заплацілі яму за пералёт — у іх, здаецца, былі нейкія справы з «Трансгалактыкам», і з іх боку гэта не было прыгожым жэстам. А ён, хоць і налётаў ужо амаль тры мільярды, ніколі яшчэ не быў на чымсьці такім, што нагадвала «Тытан». Грузавыя караблі маюць зусім іншы выгляд! Сто восемдзесят тысяч тон масы спакою, чатыры рэактары галоўнага ходу, хуткасць руху 65 кіламетраў у секунду, тысяча дзвесці пасажыраў толькі ў аднамесных і двухмесных каютах з ваннымі, нумары люкс, гарантаваная пастаянная гравітацыя, за выключэннем старту і пасадкі, найвышэйшы камфорт, найвышэйшая безаварыйнасць, сорак два чалавекі экіпажу і дзвесці шэсцьдзесят абслугі. Кераміка, сталь, золата, паладый, хром, нікель, ірыдый, пластык, карарскі мармур, дуб, чырвонае дрэва, серабро, крышталь. Два басейны. Чатыры кіназалы. Васемнаццаць станцый прамой сувязі з Зямлёй — толькі для пасажыраў. Канцэртная зала. Шэсць галоўных палуб, чатыры аглядныя, аўтаматычныя ліфты, заказ білетаў на ўсе ракеты ў межах Сонечнай сістэмы на год наперад. Бары. Залы для забаў. Універсальная крама. Вулічка рамеснікаў — дакладная копія нейкага зямнога завулка ў старым квартале горада: з вінным склепам, газавымі ліхтарамі, месяцам, глухой сцяной і кошкамі, якія шпацыруюць па ёй. Аранжарэя. І д’ябал ведае што яшчэ. Трэба ляцець цэлы месяц, каб паспець абысці ўсё гэта хоць бы раз.

Суседка працягвала чытаць. Ці варта кабетам фарбаваць валасы ў гэткі колер? У нармальнага чалавека ён выклікае… Але ёй, ёй гэткі колер быў якраз да твару. Піркс падумаў, што, калі б ён трымаў у руцэ запаленую цыгарэту, патрэбныя словы адразу ж знайшліся б. Палез у кішэню.

Партабак, які ён даставаў — ніколі раней ён не меў партабака, а гэты атрымаў у падарунак ад Бомана, на памяць, і насіў у знак дружбы, — гэты партабак нібыта стаў крыху цяжэйшым. Толькі крышку. Але ён гэта адразу адчуў. Павялічвалася паскарэнне?

Піркс прыслухаўся. Ага.

Рухавікі працавалі на вялікай магутнасці. Звычайны пасажыр гэтага зусім не заўважыў бы: машынная зала «Тытана» была адасоблена ад пасажырскай часткі корпуса чатырма ізаляцыйнымі пераборкамі.

Піркс выбраў сабе бледную зорачку ў самым куточку аконнай рамы і не зводзіў з яе вачэй. Калі яны проста набіраюць хуткасць, зорачка не зрушыцца з месца. А калі яна здрыганецца…

Зорачка здрыганулася. І паволі — надзвычай марудна — паплыла ўбок.

«Паварот вакол вялікай восі», — падумаў ён.

«Тытан» ляцеў па «касмічным тунелі», у якім на трасе не было нічога — ні пылу, ні метэарытаў, нічога, акрамя пустэчы. Наперадзе, на адлегласці тысяча дзевяцьсот кіламетраў ад яго, імчаў лоцман «Тытана», задача якога была забяспечыць свабодны шлях гіганту. Навошта? На ўсякі выпадак — хоць шлях і так быў свабодны. Ракеты дакладна вытрымлівалі расклад руху, «Трансгалактыку» быў гарантаваны палёт без перашкод па выдзеленым адрэзку парабалы на падставе пагаднення, заключанага Аб’яднаным Астранавігацыйным таварыствам. Ніхто не мог заняць яго трасу. Метэарытныя зводкі паступалі цяпер загадзя, за шэсць гадзін — з той пары як тысячы аўтаматычных зондаў сталі патруляваць сектары за арбітай Урана, ракетам практычна перастала пагражаць якая-небудзь небяспека звонку. Пояс, на арбітах якога паміж Зямлёй і Марсам насіліся мільярды метэарытаў, меў сваю патрульную службу, да таго ж ракетныя трасы праходзілі па-за плоскасцю экліптыкі, у якой круціцца вакол Сонца грымлівы метэарытны пояс. Прагрэс — нават з таго часу, калі Піркс лётаў на патрульнай ракеце, — быў вялікі.

Словам, «Тытан» не меў жаднай патрэбы лавіраваць — ён не мог сустрэць ніякіх перашкод, бо іх проста не існавала. І ўсё-такі карабель рабіў паварот. Цяпер Пірксу не трэба было нават глядзець на зорнае неба — ён адчуваў гэта ўсім целам. Калі б ён захацеў, то, ведаючы хуткасць карабля, яго масу і хуткасць перамяшчэння зорак, ён мог бы вылічыць крывізну траекторыі.

«Штосьці здарылася, — падумаў Піркс. — Але што?»

Пасажырам нічога не паведамлялі. Хіба што хаваюць штосьці? Піркс вельмі дрэнна разбіраўся ў парадках, што панавалі на пасажырскіх караблях люкс. Затое ён ведаў, што можа здарыцца ў машынным аддзяленні, у рулявой рубцы… Гэта не надта вялікая гаспадарка. У выпадку аварыі карабель захаваў бы ранейшую хуткасць альбо збавіў бы яе. Аднак «Тытан»?…

Гэта доўжылася ўжо чатыры хвіліны. Значыць, ракета збочыла амаль на 45 градусаў. Цікава.

Зоркі знерухомелі.

Карабель ішоў прамым курсам. Цяжар партабака, які Піркс усё яшчэ трымаў у руцэ, павялічыўся.

Яны ішлі прамым курсам і набіралі хуткасць. Адразу ўсё стала зразумела. Яшчэ секунду Піркс сядзеў нерухома, пасля ўстаў. Цяпер вага яго была большая. Шэравокая пасажырка зірнула на яго.

— Што-небудзь здарылася?

— Нічога асаблівага.

— Але штосьці змянілася. Вы не адчуваеце?

— Дробязь. Крыху павялічылася хуткасць, — сказаў ён.

Якраз цяпер быў самы час распачынаць з ёй гаворку. Ён зірнуў на яе. Колер валасоў не перашкаджаў. Яна была вельмі прыгожая.

Ён пайшоў наперад. Паскорыў крок. Жанчына, напэўна, падумала, што ён звар’яцеў. На сценах палубы красаваліся рознакаляровыя фрэскі. Праз дзверы з надпісам «КАНЕЦ ПАЛУБЫ — ПАБОЧНЫМ УВАХОД ЗАБАРОНЕНЫ» ён выйшаў у доўгі пусты калідор, які пры святле лямпаў аддаваў металічным бляскам. Замільгалі шэрагі дзвярэй з нумарамі. Ён кіраваўся далей. Арыентаваўся на слых. Падняўся па сходках на паўпаверха і спыніўся ля другіх дзвярэй. Сталёвых.

«УВАХОД ТОЛЬКІ ДЛЯ ЗОРНАГА ПЕРСАНАЛУ» — было напісана на таблічцы. Ого! Якія прыгожыя назвы прыдумаў гэты «Трансгалактык»!

Дзверы былі без клямкі, яны адчыняліся спецыяльным ключом, якога ў Піркса не было. Ён паднёс палец да носа. Секунду разважаў. І выстукаў марзянкай:

— Тап — тап — та-та-тап — тап — тап.

Ён чакаў каля хвіліны. Дзверы адчыніліся. Насуплены, пачырванелы твар з’явіўся ў шчыліне.

— Што вам патрэбна?

— Я пілот патрульнай службы, — адказаў ён.

Дзверы адчыніліся шырэй.

Ён увайшоў. Тут быў рэзервовы пульт кіравання — уздоўж адной сцяны была дубліруючая сістэма кіравання ракетнымі рухавікамі, якія змянялі кірунак. Насупраць — экраны аптычнага кантролю. Ля апаратаў стаяла некалькі крэслаў, усе яны зараз пуставалі. Адзін невысокі аўтамат кантраляваў мільгаценне лямпачак на пульце. На вузкім століку ля сцяны ў спецыяльных прыцісках стаялі шклянкі, да паловы парожнія. У паветры пахла свежазгатаванай кавай і нагрэтым пластыкам з ледзьве адчувальным дамешкам азону. Другія дзверы былі прыадчыненыя. З-за іх быў чуваць слабы піск умформера.

— SOS? — спытаўся Піркс у чалавека, які адчыніў яму.

Гэта быў даволі таўсматы мужчына з крыху напухлай, нібы ад флюса, шчакой. На валасах — след ад дугі слухавак. Ён быў у шэрай, на маланцы, напалову расшпіленай уніформе «Трансгалактыка». Сарочка вылезла са штаноў.

— Ага.

Мужчына нібыта вагаўся.

— Вы з патруля? — сказаў ён.

— З Базы. Лётаў два гады на трансуранавых арбітах. Я навігатар. Маё прозвішча Піркс.

Мужчына падаў яму руку.

— Міндэл. Ядзершчык.

Не прамовіўшы больш ні слова, яны перайшлі ў іншае памяшканне. Гэта была радыёрубка прамой сувязі. Вельмі прасторная. Чалавек дзесяць акружалі галоўны перадатчык. Два радыётэлеграфісты сядзелі са слухаўкамі на вушах — штосьці няспынна пісалі, апараты стукалі, пад падлогай папісквала. Кантрольныя лямпы гарэлі на ўсіх сценах. Усё гэта было падобна на міжгародную тэлефонную станцыю. Тэлеграфісты амаль ляжалі на сваіх століках-канторках. На іх былі толькі сарочкі і штаны. Твары іх блішчалі ад поту, — адзін быў бледны, другі, старэйшы, са шрамам на галаве, меў такі выгляд, нібыта нічога не здарылася. Дужка слухавак падзяляла валасы, і шрам быў добра бачны. Два чалавекі сядзелі крышку ўбаку; Піркс зірнуў на іх і ў адным пазнаў камандора, альбо, як клікалі яго тут — першага.

Яны былі крыху знаёмыя. Камандор «Тытана» быў невысокі, сіваваты, з маленькім, невыразным тварам. Паклаўшы нагу на нагу, ён, здавалася, разглядваў насок чаравіка.

Піркс ціхенька наблізіўся да людзей, якія стаялі ля тэлеграфістаў, схіліўся і пачаў чытаць праз плячо таго, што са шрамам:

«…шэсць васемнаццаць коска тры іду поўным ходам дайду восем нуль дванаццаць канец».

Тэлеграфіст падсунуў левай рукой бланк і працягваў няспынна запісваць.

«Месяц Галоўны Альбатросу чатыры Марс працяжнік Месяц кропка ці маеце пашкоджанні кропка адказвайце Морзе кропка радыёфон не даходзіць кропка колькі гадзін можаце пратрымацца на аварыйнай цязе кропка пеленгаваны дрэйф нуль шэсць коска дваццаць адзін кропка прыём».

«Парыў два Марс працяжнік Месяц Месяцу Галоўнаму кропка іду поўным ходам да Альбатроса сектар 64 кропка ў мяне перагрэўся рэактар кропка нягледзячы на гэта іду далей кропка знаходжуся шэсць нанапарсекаў ад пункта коска запеленгаванага SOS кропка канец».

Раптам другі радыётэлеграфіст, той, бледны, выціснуў нейкі невыразны гук — усе, хто стаяў, схіліліся над ім. Чалавек, які ўпусціў Піркса, падаў камандору запоўненыя бланкі. Другі тэлеграфіст пісаў:

«Альбатрос чатыры ўсім кропка ляжу ў дрэйфе эліпс Т-341 сектар 65 кропка абшыўка корпуса трэскаецца далей кропка кармавыя пераборкі не вытрымліваюць кропка аварыйная цяга рэактара нуль тры жэ кропка рэактар выходзіць з-пад кантролю кропка галоўная перагародка пашкоджана ў многіх месцах кропка пашкоджанне на трэцяй палубе павялічваецца пад уплывам аварыйнай цягі кропка спрабую цэментаваць кропка пераводжу экіпаж у насавую частку кропка канец».

У радыётэлеграфіста трымцелі рукі, калі ён пісаў. Адзін з тых, хто стаяў побач, узяў яго за каўнер сарочкі, падняў, выпхнуў за дзверы, выйшаў сам, але праз хвіліну вярнуўся і сеў на яго месца.

— У яго там брат, — патлумачыў ён, не звяртаючыся ні да каго.

Цяпер Піркс схіліўся над старшым радыётэлеграфістам, які нечакана пачаў пісаць:

«Месяц Галоўны Альбатросу чатыры Марс працяжнік Месяц кропка ідуць да вас Парыў з сектара 64 Тытан з сектара 67 Балістычны восем з сектара 44 Кобальд сем нуль два з сектара 94 кропка цэментуйце перагародкі ў скафандрах за шчытамі пры павялічаным ціску кропка паведаміце аварыйны дрэйф на гэты час кропка…»

Чалавек, які замяніў маладога тэлеграфіста, гучна прамовіў: «Альбатрос!» — і ўсе схіліліся над ім. Ён пісаў:

«Альбатрос чатыры да ўсіх кропка аварыйны дрэйф не выяўлены кропка шпангоўты корпуса плавяцца кропка губляю паветра кропка экіпаж у скафандрах кропка машыннае аддзяленне залітае цепланосьбітам кропка шчыты прабітыя кропка тэмпература ў рубцы 63 градусы першая прабоіна ў рубцы зацэментавана кропка залівае галоўны перадатчык кропка цяпер буду трымаць сувязь толькі па радыёфоне кропка чакаем вас кропка канец».

Піркс хацеў запаліць — палілі амаль усе, і было бачна, як дым сінімі стужкамі ляціць угару, да вентыляцыйных адтулін. Ён шукаў па ўсіх кішэнях цыгарэты і не мог знайсці. Хтосьці — ён нават не бачыў хто — усунуў яму ў руку адкрыты пачак. Ён запаліў. Камандор сказаў:

— Калега Міндэл, — на імгненне ён прыкусіў ніжнюю губу, — поўны ход.

Міндэл спачатку, відаць, быў разгублены, але нічога не прамовіў.

— Даць папярэджанне? — спытаў чалавек, які сядзеў побач з камандорам.

— Ага. Я сам. Дайце.

Ён падцягнуў да сябе мікрафон і стаў гаварыць:

— «Тытан» Марс — Зямля «Альбатросу-4». Ідзём да вас поўным ходам. Знаходзімся на граніцы вашага сектара. Будзем праз гадзіну. Паспрабуйце выйсці праз аварыйны люк. Будзем каля вас праз гадзіну. Ідзём поўным ходам. Трымайцеся. Трымайцеся. Канец.

Ён адштурхнуў мікрафон і ўстаў. Міндэл гаварыў па ўнутраным тэлефоне ля супрацьлеглай сцяны:

— Хлопцы, праз пяць хвілін поўны ход. Ага, так, — адказваў ён таму, хто быў на другім канцы провада.

Камандор выйшаў. З другога пакоя быў чуваць яго голас:

— Увага! Увага! Пасажыры! Увага! Увага! Пасажыры! Перадаём важнае паведамленне! Праз чатыры хвіліны наш карабель прыбавіць хуткасць. Мы атрымалі сігнал SOS і спяшаемся…

Нехта зачыніў дзверы. Міндэл дакрануўся да пляча Піркса.

— Трымайцеся за што-небудзь. Зараз будзе больш за два.

Піркс хітнуў галавой. Два жэ — гэта для яго нічога не значыла, але ён разумеў, што зараз не час выхваляцца сваёй вынослівасцю. Паслухмяна ўзяўся за падлакотнік крэсла, у якім сядзеў пажылы тэлеграфіст, і зноў чытаў праз яго плячо:

«Альбатрос чатыры Тытану кропка на працягу гадзіны не пратрымаюся на палубе кропка аварыйны люк заціснула пэнкаючымі шпангоўтамі кропка тэмпература ў рулявой рубцы 81 кропка пара паступае ў рубку кропка паспрабую разрэзаць браню на носе і выйсці кропка канец».

Міндэл выхапіў у яго з рук спісаны бланк і пабег у другі пакой. Калі ён адчыняў дзверы, падлога крыху здрыганулася, і ўсе адчулі, што іх целы набрынялі цяжарам.

Увайшоў камандор — ён ступаў з відочным высілкам. Сеў у сваё крэсла. Хтосьці падаў яму вісячы мікрафон. У руках ён трымаў скамячаны лісток — апошнюю радыёграму з «Альбатроса». Камандор выпрастаў лісток і доўга пазіраў на яго.

— «Тытан» Марс — Зямля «Альбатросу-4», — прамовіў ён нарэшце. — Будзем каля вас праз пяцьдзесят хвілін. Падыдзем курсам восемдзесят чатыры коска пятнаццаць кропка восемдзесят адзін коска два кропка пакідайце карабель. Пакідайце карабель. Мы знойдзем вас. Так, знойдзем вас. Трымайцеся. Канец.

Чалавек у расшпіленым кіцелі, які быў замяніў маладога сувязіста, раптам ускочыў і паглядзеў на камандора, які падышоў да яго. Тэлеграфіст зняў з галавы слухаўкі, аддаў іх камандору, а сам пачаў рэгуляваць назойліва хрыплівы рэпрадуктар. Раптам усе здранцвелі.

У кабіне стаялі людзі, якія лёталі ўжо шмат год, але гэткага ніхто з іх яшчэ не чуў. Той, чый голас чуўся з рэпрадуктара, змешаны з працяглым шумам, нібыта адгароджаны сцяной агню, крычаў:

— Альбатрос — усім — раствор — рулявая рубка — тэмпература — немагчыма — экіпаж да канца — бывайце — праводка…

Голас перапыніўся, і стаў чутны толькі шум.

З рэпрадуктара даносілася нейкае рыпенне. Было цяжка ўстаць, аднак усе падняліся, згорбіўшыся, абапіраючыся на металічныя сцены.

— «Балістычны восем» Месяцу Галоўнаму, — пачуўся моцны голас. — Іду да «Альбатроса-4». Дайце мне дарогу праз сектар 67, іду поўным ходам, манеўраваць пры абыходах не магу. Прыём.

Некалькі секунд панавала маўчанне.

— Месяц Галоўны да ўсіх у сектарах 66, 67, 68, 46, 47, 48 і 96. Аб’яўляю сектары закрытымі. Усе караблі, якія не ідуць поўным ходам да «Альбатроса-4», павінны неадкладна застопарыць і паставіць рэактары на халасты ход, а таксама запаліць пазіцыйныя агні. Увага, «Парыў»! Увага, «Тытан» Марс — Зямля! Увага, «Балістычны восем»! Увага, «Кобальд сем нуль два»! Да вас звяртаецца Месяц Галоўны! Адкрываю вам вольную дарогу да «Альбатроса-4». Усякі рух у сектары вядучага радыуса пункта SOS прыпыняецца. Пачынайце тармазіць у нанапарсеку ад пункта SOS. Сачыце, каб тармазныя агні ў аптычным радыусе «Альбатроса» былі патушаныя, бо яго экіпаж ужо мог пакінуць карабель. Хай пашанцуе. Хай пашанцуе. Канец.

А зараз адгукнуўся «Парыў» — марзянкай. Піркс услухоўваўся ў пішчанне сігналаў:

«Парыў Марс — Месяц да ўсіх хто ідзе на дапамогу Альбатросу чатыры кропка ўвайшоў у сектар Альбатроса кропка праз 18 хвілін буду ля яго кропка ў мяне перагрэўся рэактар коска пашкоджана сістэма ахалоджвання кропка пасля выратавальных работ мне патрэбна медыцынская дапамога кропка пачынаю тармазіць поўным заднім ходам кропка канец».

— Вар’ят, — прамовіў нехта, і тады ўсе, хто стаяў да гэтага часу нібыта статуі, пачалі шукаць вачыма таго, хто гэта сказаў. Пачулася кароткае, гнеўнае мармытанне.

— «Парыў» з’явіцца першы, — сказаў Міндэл і зірнуў на камандора.

— Яму самому патрэбна будзе дапамога. Праз сорак хвілін…

Ён змоўк. Рэпрадуктар усё хрыпеў і хрыпеў. Раптам праз трэск пачулася:

— «Парыў» Марс — Месяц да ўсіх, хто ідзе на дапамогу «Альбатросу-4». Знаходжуся ў аптычным радыусе «Альбатроса». «Альбатрос» дрэйфуе прыблізна па эліпсе Т-348. Карма напалілася да вішнёвага колеру. Сігнальных агнёў няма. «Альбатрос» не адказвае на пазыўныя. Спыняюся і распачынаю выратавальныя аперацыі. Канец.

У другім пакоі адгукнуліся зумеры. Міндэл і яшчэ адзін мужчына выйшлі. У Піркса ад напружання здранцвелі ўсе мышцы. Божа! Як хацелася яму быць там! Вярнуўся Міндэл.

— Што там? — спытаўся камандор.

— Пасажыры пытаюцца, калі можна будзе танцаваць, — адказаў Міндэл. Піркс нават не пачуў гэтага. Ён пазіраў у рэпрадуктар.

— Ужо хутка, — спакойна адказаў камандор. — Уключыце мне аптычную сувязь. Мы падыходзім. Праз некалькі хвілін павінны ўбачыць іх. Калега Міндэл, дайце другое папярэджанне — мы будзем тармазіць на фарсажы.

— Ёсць, — адказаў Міндэл і выйшаў.

Рэпрадуктар загуў, і пачуўся голас:

— Месяц Галоўны «Тытану» Марс — Зямля, «Кобальду сем нуль два»! Увага! Увага! Увага! «Балістычны восем» заўважыў у цэнтры сектара 65 аб’ект свяцільнасцю мінус чатыры. «Парыў» і «Альбатрос» не адказваюць на пазыўныя. Існуе магчымасць выбуху рэактара на «Альбатросе». Для захавання бяспекі пасажыраў «Тытан» Марс — Зямля павінен застопарыць і неадкладна адгукнуцца. «Балістычны восем» і «Кобальд сем нуль два» дзейнічаюць далей згодна са сваім рашэннем. Паўтараю: «Тытан» Марс — Зямля павінен…

Усе пазіралі на камандора.

— Калега Міндэл, — сказаў ён. — Застопарым у нанапарсеку?

Міндэл пазіраў на цыферблат свайго гадзінніка.

— Не, камандор. Мы ўваходзім у аптычную зону. Спатрэбілася б шэсць жэ.

— Тады зменім курс.

— Усё роўна будзе ў крайнім выпадку тры, — прамовіў Міндэл.

— Цяжка.

Камандор устаў, падышоў да мікрафона і пачаў гаварыць:

— «Тытан» Марс — Зямля Месяцу Галоўнаму. Не магу застопарыць, у мяне надта вялікая хуткасць. Мяняю курс абыходным манеўрам на палове магутнасці рухавікоў і выходжу курсам дзвесце два з сектара 65 у сектар 66. Прашу адкрыць мне шлях. Прыём.

— Прыміце паўтор, — звярнуўся ён да мужчыны, які раней сядзеў побач з ім. Міндэл штосьці крычаў па ўнутраным тэлефоне. Няспынна гулі зумеры. На насценных табло ўспыхвалі агеньчыкі. Раптам нібыта пацямнела — гэта кроў адхлынула ад вачэй. Піркс шырока расставіў ногі. «Тытан» тармазіў на павароце. Карабель ледзь прыкметна вібраваў, чулася працяглае, на высокай ноце гудзенне рухавікоў.

— Сядайце! — крыкнуў камандор. — Мне не патрэбны тут героі! Зараз тры жэ!

Усе селі на падлогу, дакладней, паваліліся на яе. Яна была ўкрыта тоўстым слоем пенапласту.

— Ну і ну! Зараз усё там патаўчэцца! — прамармытаў чалавек, які сядзеў побач з Пірксам. Камандор пачуў гэта.

— Страхавое таварыства заплаціць, — адказаў ён са свайго крэсла.

Здаецца, было больш за тры жэ — Пірксу цяжка было паднесці руку да твару. Усе пасажыры ляжалі, напэўна, у каютах, але што рабілася на кухнях, у сталоўках! Ён уявіў сабе аранжарэю. Гэтага ж ніводнае дрэва не вытрымае. А ўнізе? Цэлыя вагоны разбітай парцэляны! Неблагое відовішча!

Рэпрадуктар адгукнуўся:

— «Балістычны восем» да ўсіх. Знаходжуся ў аптычнай зоне «Альбатроса». Ён — у хмары. Карма перагрэлася. Перапыняю тармажэнне і пасылаю ў прастору атрады для пошуку экіпажа «Альбатроса». «Парыў» не адказвае на пазыўныя. Канец.

Паскарэнне змяншалася. Хтосьці з’явіўся ў дзвярах і нешта крыкнуў. Ужо можна было ўстаць. Усе рушылі ў тыя дзверы, што вялі ў галоўную рулявую рубку. Піркс увайшоў апошні. Экран восем на шаснаццаць метраў займаў усю пярэднюю сцяну — увагнуты, вялізны, як у кінатэатры для гігантаў. Усе агні ў рубцы былі патушаныя. У прасторы, на чорным з зоркамі фоне, ніжэй галоўнай восі «Тытана», у левым квадранце, тлела тоненькая рысачка, якая заканчвалася распаленым вішнёвым вугельчыкам, падобным на агеньчык цыгарэты. Яна была ядром бледнага, крыху сплюшчанага пухіра, ад якога ва ўсе бакі разыходзіліся танклявыя вострыя парасткі; праз гэта шарападобнае воблака ўсё больш выразна прабівалася святло найбольш яркіх зорак. Раптам усе таргануліся наперад — нібыта хацелі ўвайсці ў экран. Зусім нізка, у правым ніжнім кутку, бліснула паміж сапраўдных зорак белая кропачка — і стала хуценька міргаць. Гэта быў «Парыў».

«У рэактары Альбатроса пачалася непадуладная нам ланцуговая рэакцыя кропка маю страты людзей кропка ёсць абгарэлыя кропка прашу дактароў кропка перадатчык пашкоджаны выбухам кропка пацёк рэактар кропка гатоў да катапульты рэактара калі не спыню яго працяканне кропка», — расшыфроўваў Піркс мірганне кропкі.

«Альбатроса» ўжо не было бачна. Пасярод зорак вісеў цяжкі бурштынава-бела-буры клуб дыму, выпучаны зверху грывастым нарастам. Ён апускаўся ўсё ніжэй, перабіраўся ў ніжні левы вугал экрана — «Тытан» прайшоў над ім, пракладваючы новы курс з сектара катастрофы.

У глыбіню цёмнага пакоя з дзвярэй радыёрубкі ўпала доўгая палоска святла. Быў чутны глас «Балістычнага»:

— «Балістычны восем» Месяцу Галоўнаму. Застопарыў у цэнтральнай частцы сектара 65. «Парыў» у нанапарсеку пада мной сігналізуе аптычна пра страты людзей і пра пацёклы рэактар, гатовы да катапульты рэактара, выклікае лекарскую дапамогу. Пошукам экіпажа «Альбатроса» перашкаджае заражэнне вакуума радыёактыўным воблакам з тэмпературай на паверхні звыш 1200 градусаў. Знаходжуся ў аптычнай зоне «Тытана» Марс — Зямля, які рухаецца каля мяне поўным ходам, выходзячы ў сектар 66. Чакаю з’яўлення «Кобальда сем нуль два» для правядзення сумесных мераў выратавання. Канец.

— Усе на свае месцы! — пачуўся моцны голас. Адначасна ўспыхнулі сігнальныя агні ў рулявой рубцы. Запанаваў рух, людзі ішлі каля сцен у тры бакі, Міндэл аддаваў загады, стоячы ля размеркавальнага пульта; адначасова гулі некалькі зумераў. Нарэшце зала апусцела, і акрамя камандора, Міндэла і Піркса застаўся толькі малады тэлеграфіст, які стаяў у кутку насупраць экрана і пазіраў на бэмбаль дыму, які паступова рассейваўся, усё больш расплываўся і знікаў.

— А, гэта вы, — сказаў камандор «Тытана», нібыта толькі зараз убачыў Піркса, і падаў яму руку, — ці адгукаецца «Кобальд»? — спытаўся ён у чалавека, які з’явіўся ў дзвярах радыёрубкі.

— Так, камандор, ідзе зваротным.

— Добра.

Яны пастаялі хвіліну, пазіраючы на экран. Апошні шматок брудна-шэрай хмары знік. Экран быў зноў повен чыстай, зорнай цемры.

— Хто-небудзь уратаваўся? — спытаўся Піркс, нібыта камандор «Тытана» мог ведаць больш за яго самога. Але той быў першы, а першы павінен ведаць усё.

— Мабыць, у іх заела дроселі, — адказаў камандор. Ён быў на галаву ніжэйшы за Піркса. Валасы меў як з волава — было невядома, ці то ссівеў, ці заўсёды былі гэткія.

— Міндэл, — кінуў камандор інжынеру, які ішоў міма, — зрабіце ласку, дайце адбой. Няхай танцуюць. Вы ведалі «Альбатрос»? — спытаўся ён, звяртаючыся да Піркса.

— Не.

— Заходняя кампанія. Дваццаць тры тысячы тон. Што там?

Радыётэлеграфіст наблізіўся і падаў яму спісаны бланк. Піркс прачытаў першыя словы: «Балістычны» да…»

Піркс адступіўся на крок. Аднак цяпер ён замінаў людзям, якія штохвілінна праходзілі праз рулявую рубку, і таму ён стаў ля самай сцяны ў кутку. Прыбег Міндэл.

— Як «Парыў»? — спытаўся ў яго Піркс. Міндэл выціраў хусцінкай успацелы лоб. Пірксу здалося, што яны ўжо былі знаёмыя — яшчэ з даўняй даўніны.

— Не найгорш, — засоп Міндэл. — Дасталося ад выбуху. Сістэма ахалоджвання рэактара выйшла са строю — гэтая брыдота заўсёды ляціць першая. Маюцца апёкі першай і другой ступені. Лекары ўжо там.

— З «Балістычнага»?

— Ага.

— Камандор! Месяц Галоўны! — загукаў нехта з дзвярэй радыёрубкі, і камандор выйшаў. Піркс стаяў насупраць Міндэла, які машынальна дакрануўся да сваёй апухлай шчакі і схаваў хусцінку ў кішэню.

Піркс хацеў далей распытваць Міндэла — але той нічога ўжо не сказаў яму, толькі хітнуў галавой і пайшоў у радыёрубку. Рэпрадуктар гаварыў дзесяццю галасамі, караблі з пяці сектараў дапытваліся пра «Альбатроса», пра «Парыў», Месяц Галоўны загадаў нарэшце, каб усе змоўклі, і спрабаваў аднавіць графік руху ракет, які быў парушаны ў 65 сектары. Камандор сядзеў побач з тэлеграфістам і нешта пісаў. Нечакана тэлеграфіст зняў слухаўкі і адклаў іх — нібыта яны сталі ўжо непатрэбныя яму. Ва ўсякім разе так здалося Пірксу. Ён падышоў да яго ззаду. Хацеў спытацца, што з людзьмі «Альбатроса» — ці ўдалося ім выбрацца. Радыётэлеграфіст адчуў яго прысутнасць, узняў галаву і зірнуў Пірксу ў твар. Піркс нічога ў яго не спытаўся. Ён выйшаў з залы праз дзверы з надпісам: «ТОЛЬКІ ДЛЯ ЗОРНАГА ПЕРСАНАЛУ».